Maand: januari 2024

van Aeon, zie daar links en afbeeldingen, google translate

We zullen elkaar weer ontmoeten

De onverschrokken logicus Kurt Gödel geloofde in het hiernamaals. In vier oprechte brieven aan zijn moeder legde hij uit waarom

Alexander T. Englertis onderzoeksmedewerker bij het Institute for Advanced Study in Princeton, New Jersey. Hij doet onderzoek naar Kant, Hegel en de Duitse idealistische traditie, maar ook naar ethiek, epistemologie en religie.

Bewerkt door Sam Dresser

Als de belangrijkste logicus van de 20e eeuw staat Kurt Gödel bekend om zijn onvolledigheidsstellingen (onvoltooide, incomplete) en bijdragen aan de verzamelingenleer, waarvan de publicaties de loop van de wiskunde, logica en informatica veranderden. Toen hem in 1951 de Albert Einstein-prijs werd toegekend om deze prestaties te erkennen, hield de wiskundige John von Neumann een toespraak waarin hij Gödels prestaties op het gebied van de logica en de wiskunde als zo gedenkwaardig beschreef dat ze ’tot ver in de ruimte en de tijd zichtbaar zullen blijven’. Daarentegen blijven zijn filosofische en religieuze opvattingen vrijwel aan het zicht onttrokken. Gödel was hierover privé en publiceerde tijdens zijn leven niets over dit onderwerp. En terwijl geleerden hebben geworsteld met zijn ontologische bewijs van het bestaan ​​van God, dat hij tegen het einde van zijn leven onder vrienden verspreidde, hebben andere principes van zijn geloofssysteem geen noemenswaardige discussie gekregen. Eén daarvan is Gödels overtuiging dat we de dood overleven. ( De ontologie of zijnsleer is onderdeel van de metafysica, de filosofische tak die het wezen onderzoekt dat achter de waargenomen werkelijkheid schuilgaat. Wikipedia)

Waarom geloofde hij in een hiernamaals? Welk argument vond hij overtuigend? Het blijkt dat een relatief volledig antwoord op deze vragen verborgen ligt in vier lange brieven die hij in 1961 schreef aan zijn moeder, Marianne Gödel, aan wie hij beweert dat ze voorbestemd zijn om elkaar in het hiernamaals weer te ontmoeten.

Voordat ik Gödels opvattingen over het hiernamaals onderzoek, wil ik zijn moeder erkennen als de stille heldin van het verhaal. Hoewel de meeste brieven van Gödel publiekelijk toegankelijk zijn via de digitale archieven van de Wienbibliothek im Rathaus (stadsbibliotheek van Wenen), is bekend dat geen van de brieven van zijn moeder bewaard is gebleven. We kennen alleen zijn kant van hun gesprek, en we kunnen uit zijn antwoorden afleiden wat ze zei. Dit creëert een mystiek bij het lezen van zijn brieven, alsof je een platonische dialoog te zien krijgt waarin alle regels zijn verwijderd, behalve die van Socrates. Hoewel wij haar eigen woorden missen, zijn wij Marianne Gödel veel dank verschuldigd. Want zonder haar nieuwsgierigheid en onafhankelijkheid van denken zouden we een hulpmiddel minder hebben om de filosofie van haar beroemde zoon te begrijpen.

Dankzij Marianne’s directe vraag over Gödels geloof in een hiernamaals krijgen we zijn volwassen kijk op de zaak. Ze vroeg hem hiernaar in 1961, een tijd waarin hij intellectueel in topvorm was en uitgebreid nadacht over filosofische onderwerpen aan het Institute for Advanced Study (IAS) in Princeton, New Jersey, waar hij sinds 1953 hoogleraar was en een vaste baan. lid sinds 1946. De aard van de uitwisseling dwong Gödel zijn standpunten op een grondige en toegankelijke manier uiteen te zetten. Als gevolg hiervan hebben we (met enige aanvulling) het equivalent van Gödels volledige argument voor het geloof in een hiernamaals, opzettelijk gericht op het volledig beantwoorden van de vragen van zijn moeder, die verschijnen in de reeks brieven aan Marianne van juli tot oktober 1961. Terwijl Gödels vragen ongepubliceerde filosofische notitieboekjes bieden een ruimte waarin hij actief standpunten uitwerkt en experimenteert met vaak gnomische aforismen en opmerkingen. Gödel wilde dat deze brieven begrijpelijk zouden zijn en een definitief antwoord zouden bieden op een serieus onderzoek. En omdat de correspondentie privé was, voelde hij niet de behoefte om zijn ware opvattingen te verbergen, wat hij misschien wel zou hebben gedaan in meer formele academische omgevingen en onder zijn collega’s bij de IAS.

In een brief gedateerd 23 juli 1961 schrijft Gödel: ‘In uw vorige brief stelt u de uitdagende vraag of ik in een Wiedersehen geloof .’ Wiedersehen betekent ‘weer zien’. In plaats van de meer filosofisch formele termen ‘onsterfelijkheid’ of ‘leven na de dood’, verleent deze term de uitwisseling een intiem karakter. Nadat hij in 1940 vanuit Oostenrijk naar de Verenigde Staten was geëmigreerd, keerde Gödel nooit meer terug naar Europa, waardoor zijn moeder en broer gedwongen werden het initiatief te nemen om hem te bezoeken, wat ze voor het eerst deden in 1958. Als gevolg hiervan kan men hier aanvoelen wat een een diep verlangen naar duurzame hereniging namens zijn moeder, zich afvragend of ze ooit nog een zinvolle hoeveelheid tijd met haar zoon zou hebben. Gödels antwoord op haar vraag is onwrikbaar bevestigend. Zijn grondgedachte voor het geloof in een hiernamaals is dit:

Als de wereld rationeel georganiseerd is en betekenis heeft, dan moet dat ook zo zijn. Want wat voor betekenis zou het hebben om een ​​wezen (de mens) tot stand te brengen met zo’n breed veld aan mogelijkheden voor persoonlijke ontwikkeling en relaties met anderen, om hem dan nog niet eens 1/1.000ste daarvan te laten bereiken ?

Hij verdiept de retorische vraag aan het einde met de metafoor van iemand die de basis legt voor een huis om vervolgens weg te lopen van het project en het te laten wegkwijnen. Gödel denkt dat een dergelijke verspilling onmogelijk is, omdat de wereld, zo benadrukt hij, ons goede redenen geeft om te beschouwen dat er sprake is van orde en betekenis. Daarom moet een mens die in zijn leven slechts een gedeeltelijke vervulling kan bereiken, rationele validatie voor dit tekort zoeken in een toekomstige wereld, een wereld waarin ons potentieel zich manifesteert.

Zijn meningen zijn geïnformeerd en kritisch, zij het doordrenkt van optimisme

Voordat we verder gaan, is het goed even stil te staan ​​en Gödels betoog in een notendop samen te vatten. Ervan uitgaande dat de wereld rationeel georganiseerd is, zou het menselijk leven – zoals ingebed in de wereld – dezelfde rationele structuur moeten bezitten. Er zijn redenen om aan te nemen dat de wereld rationeel georganiseerd is . Toch is het menselijk leven irrationeel gestructureerd. Het wordt gevormd door een groot potentieel, maar het brengt dit potentieel nooit volledig tot uitdrukking in een mensenleven. Daarom moet ieder van ons ons volledige potentieel in een toekomstige wereld realiseren. De rede eist dit.

Laten we eerst even stilstaan ​​bij een belangrijk uitgangspunt van het betoog, namelijk de bewering dat de wereld en het menselijk leven, als onderdeel daarvan, een rationele orde vertonen. Hoewel dit geen ongebruikelijke positie is in de geschiedenis van de filosofie, kan het vaak moeilijk lijken om dit in overeenstemming te brengen met wat we waarnemen. Zelfs als we een rationele soort zijn, logenstraft de menselijke geschiedenis dit feit vaak. De eerste helft van 1961 – die de achtergrond van Gödels bewustzijn doordrong – was gevuld met toenemende spanningen uit de Koude Oorlog, geweld gericht tegen geweldloze demonstranten tijdens de burgerrechtenbeweging en willekeurig lijden zoals het verlies van het hele Amerikaanse kunstschaatsteam in een vliegtuig. Botsing. Dwaasheid en onredelijkheid bij menselijke gebeurtenissen lijken eerder de historische regel dan de uitzondering. Zoals King Lear van Shakespeare tegen Gloucester zegt wanneer hij uiteenzet ‘hoe deze wereld gaat’, lijkt de conclusie te zijn: ‘Als we geboren worden, huilen we omdat we op dit grote stadium van dwazen zijn aangekomen.’

Het zou echter een vergissing zijn om te denken dat Gödel naïef was in zijn bewering dat de wereld rationeel is. Aan het einde van een brief gedateerd 16 januari 1956 beweert hij: ‘Dit is een vreemde wereld.’ En uit de discussies in zijn correspondentie met zijn moeder blijkt dat hij op de hoogte was van politieke onderwerpen en wereldgebeurtenissen. In zijn brieven zijn zijn meningen geïnformeerd en kritisch, zij het doordrenkt van optimisme.

In wat verleidelijk en misschien wel uniek is aan zijn betoog voor een leven na de dood, is het feit dat dit feitelijk afhangt van de onvermijdelijke irrationaliteit van het menselijk leven in een verder door rede doordrenkte wereld. Het is precies de alomtegenwoordigheid van menselijk lijden en onze onvermijdelijke mislukkingen die Gödel de zekerheid gaven dat deze wereld niet het einde van ons kan zijn. Zoals hij in de vierde brief aan zijn moeder netjes samenvat:

Wat ik een theologische Weltanschauung noem, is de opvatting dat de wereld en alles daarin betekenis en rede heeft, en inderdaad een goede en onbetwistbare betekenis. Hieruit volgt onmiddellijk dat ons aardse bestaan ​​– aangezien het als zodanig hoogstens een zeer twijfelachtige betekenis heeft – een middel kan zijn tot een doel voor een ander bestaan.

Juist vanwege het feit dat ons leven uit onvervuld of bedorven potentieel bestaat, is hij ervan overtuigd dat dit leven slechts een podium is voor de dingen die komen gaan. Maar nogmaals, dat is alleen mogelijk als de wereld rationeel gestructureerd is.

Als de mensheid en haar geschiedenis geen rationele orde vertonen, waarom geloven we dan dat de wereld rationeel is? De redenen die hij in de brieven aan zijn moeder geeft, tonen zijn rationalistische neigingen en zijn overtuiging dat de natuurwetenschap veronderstelt dat begrijpelijkheid fundamenteel is voor de werkelijkheid. Zoals hij schrijft in zijn brief van 23 juli 1961:

Is er een reden om aan te nemen dat de wereld rationeel georganiseerd is? Ik denk het wel. Want het is absoluut niet chaotisch en willekeurig; veeleer heerst – zoals de natuurwetenschap aantoont – in alles de grootste regelmaat en orde. Orde is inderdaad een vorm van rationaliteit.

Gödel denkt dat rationaliteit in de wereld duidelijk zichtbaar is door de diepe structuur van de werkelijkheid. De wetenschap als methode demonstreert dit door haar gevalideerde veronderstelling dat een begrijpelijke orde in de wereld ontdekt kan worden, dat feiten verifieerbaar zijn door herhaalbare experimenten, en dat theorieën in hun respectieve domeinen gelden, ongeacht waar en wanneer men ze test.

Het is dit resultaat dat de wiskundige gemeenschap tot in de kern heeft geschokt

In de brief van 6 oktober 1961 zet Gödel zijn standpunt uiteen: ‘Het idee dat alles in de wereld betekenis heeft, is overigens exact analoog aan het principe dat alles een oorzaak heeft waarop de hele wetenschap is gebaseerd.’ Gödel geloofde – net als Gottfried Wilhelm Leibniz, die hij verafgoodde – dat alles in de wereld een reden heeft dat het zo is en niet anders (in filosofisch jargon: het stemt overeen met het beginsel van de voldoende rede). Zoals Leibniz het poëtisch verwoordt in zijn Principles of Nature and Grace, Based on Reason (1714): ‘[Het] heden is zwanger van de toekomst; de toekomst kan in het verleden worden gelezen; het verre wordt uitgedrukt in het nabije.’ Bij het zoeken naar betekenis ontdekken we dat de wereld voor ons leesbaar is. En als we opletten, ontdekken we patronen van regelmaat waarmee we de toekomst kunnen voorspellen. Voor Gödel was de rede evident in de wereld, omdat deze orde ontdekt kan worden.

Hoewel niet vermeld, is zijn geloof in een hiernamaals ook verweven met de resultaten van zijn onvolledigheidsstellingen en aanverwante gedachten over de grondslagen van de wiskunde. Gödel geloofde dat de diepe, rationele structuur van de wereld en het postmortale bestaan ​​van de ziel afhankelijk zijn van de valsheid van het materialisme, de filosofische opvatting dat alle waarheid noodzakelijkerwijs wordt bepaald door fysieke feiten. In een ongepubliceerd artikel uit circa 1961 stelt Gödel dat ‘het materialisme geneigd is de wereld te beschouwen als een ongeordende en daarom betekenisloze hoop atomen.’ Uit het materialisme volgt ook dat alles wat niet op fysieke feiten gebaseerd is, zonder betekenis en werkelijkheid moet zijn. Daarom kan een immateriële ziel niet gelden als iemand die enige werkelijke betekenis bezit. Gödel vervolgt: ‘Bovendien lijkt de dood voor [het materialisme] een definitieve en volledige vernietiging te zijn.’ Het materialisme is dus in tegenspraak met zowel de stelling dat de werkelijkheid wordt geconstitueerd door een overkoepelend betekenissysteem, als met het bestaan ​​van een ziel die onherleidbaar is tot fysieke materie. Ondanks dat hij in een materialistisch tijdperk leefde, was Gödel ervan overtuigd dat het materialisme vals was, en hij dacht verder dat zijn onvolledigheidsstellingen aantoonden dat dit hoogst onwaarschijnlijk was.

De onvolledigheidsstellingen bewezen (in grote lijnen) dat er voor elk consistent formeel systeem (bijvoorbeeld wiskundig en logisch) waarheden zullen zijn die binnen het systeem niet kunnen worden aangetoond door zijn eigen axioma’s en gevolgtrekkingsregels. Daarom zal elk consistent systeem onvermijdelijk onvolledig zijn. Er zullen altijd bepaalde waarheden in het systeem zijn die, zoals Gödel het uitdrukte, ‘enige bewijsmethoden vereisen die het systeem overstijgen’. Door zijn bewijs stelde hij op wiskundig onbetwistbare maatstaven vast dat de wiskunde zelf oneindig is en dat nieuwe ontdekkingen altijd mogelijk zullen zijn. Het is dit resultaat dat de wiskundige gemeenschap tot in de kern heeft geschokt.

In één klap maakte het een einde aan een centraal doel van veel 20e-eeuwse wiskundigen, geïnspireerd door David Hilbert , die probeerden de consistentie van elke wiskundige waarheid vast te stellen door middel van een eindig bewijssysteem. Gödel toonde aan dat geen enkel formeel wiskundig systeem dit ooit zou kunnen doen, of volgens zijn eigen normen definitief zou kunnen bewijzen dat het vrij van tegenspraak was. En de inzichten die over deze systemen zijn ontdekt – bijvoorbeeld dat bepaalde problemen daarin werkelijk niet aantoonbaar zijn – worden voor ons door middel van redenering duidelijk. Hieruit concludeerde Gödel dat de menselijke geest elk eindig formeel systeem van axioma’s en gevolgtrekkingsregels overstijgt.

Met betrekking tot de filosofische implicaties van de onvolledigheidsstellingen dacht Gödel dat de resultaten een of/of-dilemma vormden (verwoord in de Gibbs-lezing van 1951). Beiden aanvaarden dat de ‘menselijke geest (zelfs binnen het domein van de zuivere wiskunde) de krachten van welke eindige machine dan ook oneindig overtreft’, waaruit volgt dat de menselijke geest onherleidbaar is tot de hersenen, die ‘naar alle schijn een eindige machine is’. met een eindig aantal onderdelen, namelijk de neuronen en hun verbindingen.’ Of je gaat ervan uit dat er bepaalde wiskundige problemen bestaan, van het soort dat in zijn stellingen wordt gebruikt, en die ‘absoluut onoplosbaar’ zijn. Als dit het geval zou zijn, zou het aantoonbaar ‘de opvatting weerleggen dat wiskunde slechts onze eigen schepping is’. Bijgevolg zouden wiskundige objecten een geheel eigen objectieve realiteit bezitten, onafhankelijk van de wereld van fysieke feiten ‘die we niet kunnen creëren of veranderen, maar alleen waarnemen en beschrijven’. Dit wordt platonisme over de realiteit van wiskundige waarheden genoemd. Tot grote ergernis van de materialist zijn beide implicaties van het dilemma daarom ‘zeer beslist tegengesteld aan de materialistische filosofie’. Erger nog voor de materialist, Gödel merkt op dat de disjuncten niet exclusief zijn. Het kan zijn dat beide implicaties tegelijkertijd waar zijn.

Hoe houdt dit verband met Gödels visie dat de wereld rationeel is en dat de ziel de dood overleeft? De onvolledigheidsstellingen en hun filosofische implicaties bewijzen op geen enkele manier dat de ziel de dood direct overleeft. Gödel was echter van mening dat de resultaten van de stelling een zware klap toebrachten aan het materialistische wereldbeeld. Als de geest onherleidbaar is tot de fysieke delen van de hersenen, en de wiskunde een rationeel toegankelijke structuur onthult die verder gaat dan fysieke verschijnselen, dan moet worden gezocht naar een alternatief wereldbeeld dat rationalistischer is en openstaat voor waarheden die niet door de zintuigen kunnen worden getest. Een dergelijk perspectief zou een rationeel georganiseerde wereld kunnen ondersteunen en open kunnen staan ​​voor de mogelijkheid van een leven na de dood.

Stel dat we – cynici en zo – accepteren dat de wereld, in deze diepe zin, rationeel is. Waarom veronderstellen dat mensen iets verdienen dat verder gaat dan wat zij in dit leven ontvangen? We kunnen raden dat iets soortgelijks zijn moeder verontrustte. Gödel zegt in het theologische gedeelte van zijn volgende brief: ‘Als je schrijft dat je bidt voor de schepping, bedoel je waarschijnlijk dat de wereld overal prachtig is, waar mensen niet kunnen komen, enz.’ Hier zou Marianne het er misschien mee eens zijn dat veel in de schepping geordend lijkt, maar ze betwistte de veronderstelling dat de hele werkelijkheid zo geordend is, vooral als het om mensen gaat. Moet de hele wereld rationeel zijn? Of zou het kunnen zijn dat mensen irrationele afwijkingen zijn van een anderszins rationele orde?

Gödels reactie onthult een extra mate van nuance in zijn standpunt. In de eerste brief had Gödel slechts losjes verwezen naar een ‘breed veld van mogelijkheden’ dat onderontwikkeld blijft maar voltooiing vereist. In zijn daaropvolgende brieven legt hij uit wat de mensheid nodig heeft om te kunnen voortbestaan ​​– dat wil zeggen: wat essentieel is voor de mensheid.

Het is eerst belangrijk om uit te leggen wat Gödel bedoelde met een ‘essentiële’ eigenschap. We hebben natuurlijk veel eigendommen. Ik heb bijvoorbeeld de eigenschap om een ​​relatie van eigen identiteit te hebben (ik ben jou niet ), om een ​​Amerikaans staatsburger te zijn en om van het horrorgenre te genieten. Hoewel er geen eensgezindheid bestaat over hoe Gödels gebruik van ‘essentieel’ precies moet worden begrepen, omvat zijn ontologische bewijs voor het bestaan ​​van God een definitie van wat hij bedoelt met een essentiële eigenschap. Volgens die definitie is een eigenschap essentieel voor iets als deze in een noodzakelijk verband staat met de rest van de eigenschappen ervan, zodat, als iemand die eigenschap bezit, hij noodzakelijkerwijs ook al zijn andere eigenschappen bezit. Hieruit volgt dat ieder individu een geïndividualiseerde essentie heeft, of zoals Gödel opmerkt in het handgeschreven concept van het bewijs: ‘elke twee essenties van x zijn nec. [ sic ] equivalent.’ Gödel geloofde, net als Leibniz, dat elk individu een uniek bepaalbare essentie bezat.

Het is het menselijk vermogen om van onze fouten te leren op een manier die het leven meer betekenis geeft

Tegelijkertijd zijn er aanwijzingen dat Gödel dacht dat essenties ook soortspecifiek kunnen zijn, zelfs als essentie in het bewijs als individuspecifiek wordt gedefinieerd. Hij dacht dat alle mensen voorbestemd zijn voor een hiernamaals, omdat ze allemaal een bezit delen op grond van hun mens-zijn. Er zijn sets van noodzakelijke eigenschappen die met elkaar samenhangen en die onderling met elkaar verbonden zijn, zodat het bezit van deze set zou inhouden dat iets is zoals het is. In zijn ontologische bewijs definieert hij bijvoorbeeld een ‘goddelijk’ wezen als een wezen dat alle positieve eigenschappen moet bezitten. Wat menselijke wezens betreft, ik ben een menselijk wezen omdat ik een soortspecifieke reeks eigenschappen bezit die alle menselijke wezens noodzakelijkerwijs bezitten en waarvan er tenminste enkele volledig uniek voor ons zijn (net zoals alleen een goddelijk wezen dat kan hebben). de eigenschap van het bezitten van elke positieve eigenschap).

In Gödels brief van 12 augustus 1961 wijst hij op de cruciale vraag, die maar al te vaak over het hoofd wordt gezien: ‘We weten niet alleen niet eens waar en waarom we hier zijn, maar weten ook niet wat we zijn (namelijk in essentie en van binnenuit gezien).’ Gödel merkt vervolgens op dat als we in staat zouden zijn om te onderscheiden met ‘wetenschappelijke methoden van zelfobservatie’, we zouden ontdekken dat ieder van ons ‘volledig bepaalde eigenschappen’ heeft. Gödel merkt in dezelfde brief speels op dat de meeste mensen het tegenovergestelde geloven: ‘Volgens de algemene opvatting zou de vraag ‘wat ben ik’ zo worden beantwoord dat ik iets ben dat op zichzelf absoluut geen eigenschappen heeft, iets in de trant van van een kapstok waar je alles aan kunt hangen.’ Dat wil zeggen dat de meeste mensen ervan uitgaan dat er niets essentieels aan de mens is en dat men willekeurig welke eigenschap dan ook aan de mensheid kan toeschrijven. Voor Gödel geeft een dergelijke opvatting echter een vertekend beeld van de werkelijkheid – want als we geen soortspecifieke essentiële eigenschappen hebben, op welke gronden kan dan de categorisering en bepaling van iets als iets beginnen?

Dus welk wezenlijk menselijk eigendom wijst in de richting van een bestemming buiten deze wereld? Gödels antwoord: het menselijk vermogen om te leren, en specifiek het vermogen om van onze fouten te leren op een manier die het leven meer betekenis geeft. Voor Gödel hangt deze eigenschap noodzakelijkerwijs samen met de eigenschap van rationeel zijn. Hoewel hij toegeeft dat dieren en planten met vallen en opstaan ​​kunnen leren om betere middelen te ontdekken om een ​​doel te bereiken, bestaat er een kwalitatief verschil tussen dieren en mensen voor wie leren iemand naar een hoger betekenisniveau kan tillen. Dit is de kern van Gödels grondgedachte om onsterfelijkheid aan mensen toe te schrijven. In de brief van 14 augustus 1961 schrijft Gödel:

Alleen de mens kan door te leren een beter bestaan ​​krijgen, dat wil zeggen zijn leven meer betekenis geven. Eén, en vaak de enige, methode om te leren komt voort uit de eerste keer iets verkeerds doen. En dat gebeurt natuurlijk in deze wereld werkelijk in overvloedige hoeveelheden.

De hierboven genoemde dwaasheid van de mens komt volkomen overeen met het geloof in de rationaliteit van de wereld. In feite biedt de ogenschijnlijke zinloosheid van de wereld een ideale basis om onze rede te leren en te ontwikkelen door na te denken over onze tekortkomingen, onze momenten van lijden en onze al te menselijke neiging om te bezwijken voor lagere neigingen. Leren in de zin van Gödel gaat niet over ons vermogen om de technische middelen te verbeteren om bepaalde doeleinden te bereiken. Dit specifieke begrip van leren is eerder het vermogen van de mensheid om wijzer te worden. Ik zou bijvoorbeeld kunnen leren een betere vriend te zijn nadat ik er een ben kwijtgeraakt vanwege egoïstisch gedrag, en ik zou technieken kunnen leren om creatief na te denken over een theoretische benadering na meerdere experimentele tegenslagen. Een essentiële eigenschap van het mens-zijn is, met andere woorden, de neiging om onze rede te ontwikkelen door het relevante soort te leren. We leren niet alleen nieuwe manieren om dingen te doen, maar verwerven tegelijkertijd meer betekenis in ons leven door na te denken over diepere lessen die we hebben ontdekt door het maken van fouten.

Dit alles zou ertoe kunnen leiden dat Gödel in reïncarnatie geloofde. Maar dat zou overhaast zijn, althans volgens bepaalde standaardconcepten ervan. Een intrigerend kenmerk van Gödels theologische wereldbeeld is zijn overtuiging dat onze groei tot volledig rationele wezens niet plaatsvindt als nieuwe incarnaties in deze wereld, maar eerder in een afzonderlijke toekomstige wereld:

In het bijzonder moeten we ons voorstellen dat het ‘leren’ voor een groot deel eerst in de volgende wereld plaatsvindt, namelijk doordat we onze ervaringen van deze wereld onthouden en ze voor het eerst echt gaan begrijpen, zodat onze ervaringen in deze wereld zijn – om het zo maar te zeggen – slechts de grondstof voor het leren.

En hij werkt het verder uit:

Bovendien moet men er uiteraard van uitgaan dat ons begrip daar substantieel beter zal zijn dan hier, zodat we alles van belang kunnen herkennen met dezelfde onfeilbare zekerheid als 2 x 2 = 4, waarbij bedrog objectief onmogelijk is.

De volgende wereld moet er daarom een ​​zijn die ons bevrijdt van onze huidige, aardse beperkingen. In plaats van terug te keren naar een ander aards lichaam, moeten we wezens worden met het vermogen om te leren van herinneringen die latent worden meegenomen naar onze toekomstige, hogere staat van zijn.

Het geloof dat het onze essentie is om meer te worden dan we hier zijn, verklaart waarom Gödel zich aangetrokken voelde tot een bepaalde passage in de eerste brief van Paulus aan de Korintiërs, die ik ontdekte toen ik zijn persoonlijke bibliotheek in de archieven van de IAS doorzocht. In een Latijnse uitgave in zakformaat van het Nieuwe Testament noteerde Gödel bovenaan de titelpagina met vaag potlood: ‘p. 374’. Na deze verwijzing wordt men naar hoofdstuk 15 van de brief van Sint-Paulus geleid , waar Gödel de verzen 33 tot en met 49 met vierkante haken markeerde en een pijl tekende naar één vers in het bijzonder. In de verzen tussen haakjes beschrijft Paulus onze lichamelijke opstanding. Gebruikmakend van de metafoor van gewassen merkt Paulus op dat gezaaide zaden vernietigd moeten worden om te kunnen uitgroeien tot planten die het in hun aard is om te worden. Zal het ook met ons zijn, merkt hij op. Onze levens en lichamen in dit leven zijn slechts zaden, die wachten op hun vernietiging, waarna we zullen uitgroeien tot onze ultieme staat van zijn. Gödel tekende een pijl die naar vers 44 wees om dit te benadrukken: ‘Het wordt gezaaid in zwakte, het wordt opgewekt in kracht. Er wordt een fysiek lichaam gezaaid, er wordt een geestelijk lichaam opgewekt.’ Volgens Gödel was Sint-Paulus blijkbaar tot de juiste conclusie gekomen, zij het op basis van een profetische visie en niet op basis van rationele argumenten.

We blijven ons grotendeels afvragen wat Marianne’s reactie was op de opvattingen van haar zoon over het hiernamaals, hoewel het zeker is dat ze verbaasd was. In de brief van 12 september 1961 verzekert Gödel zijn moeder dat haar verwarring over zijn standpunt niets te maken heeft met haar leeftijd en veel meer met zijn compacte uitleg. En in de laatste brief, van 6 oktober 1961, maakt Gödel bezwaar tegen de bewering dat zijn opvattingen op ‘occultisme’ lijken. Hij benadrukt daarentegen dat zijn opvattingen niets gemeen hebben met degenen die alleen maar Sint-Paulus citeren of boodschappen rechtstreeks van engelen onderscheiden. Hij geeft uiteraard toe dat zijn standpunten op het eerste gezicht misschien ‘onwaarschijnlijk’ lijken, maar benadrukt dat ze behoorlijk ‘mogelijk en rationeel’ zijn. Hij kwam tot zijn standpunt door uitsluitend te redeneren, en denkt dat uiteindelijk zal blijken dat zijn overtuigingen ‘volledig verenigbaar zijn met alle bekende feiten’. Het is in deze context dat hij verder een verdediging van religie presenteert, waarbij hij de rationele kern ervan erkent, waarvan hij beweert dat deze vaak wordt verguisd door filosofen en ondermijnd door slechte religieuze instellingen:

NB: het huidige filosofiecurriculum helpt niet veel bij het begrijpen van dergelijke vragen, aangezien 90 procent van de hedendaagse filosofen hun voornaamste doel ziet als het uit de hoofden van mensen slaan van religie, en daardoor hetzelfde te werk gaan als slechte kerken.

Of dit Marianne overtuigde of niet, we kunnen er alleen maar naar raden.

Voor ons die met beide benen nog steeds in deze wereld staan, biedt Gödels betoog ons een fascinerende kijk op de vraag waarom we zouden kunnen blijven voortbestaan ​​nadat we deze sterfelijke spiraal van ons afschudden. Zijn betoog straalt optimisme uit dat onze toekomstige levens, als we de rede tevreden willen stellen, er een moeten zijn waarin we bepaalde essentiële menselijke eigenschappen maximaliseren, die hier nog in een armzalige staat verkeren. Ons toekomstige zelf zal rationeler zijn en op de een of andere manier in staat zijn om betekenis te geven aan het ruwe materiaal van het lijden dat we in dit leven ervaren. Kunnen we ervan uitgaan dat Kurt en Marianne nu herenigd zijn? Laten we het hopen.

2 januari 2024

lees ook zijn wiskundige bewijs